YİRMİBİRİNCİ YÜZ YILDA İNSANLAR NE KADAR MAHREM

İletişim teknolojinin gelişmesiyle birlikte mahremiyet algında büyük bir değişim yaşandı. Sosyal medyayla insanların özel alanları bir gösteriye dönüştü.

          

Her toplumun örf ve adetlerine göre şekillendirdiği bir takım  soyut/somut bir takım kurallar vardır. Bu kurallar, ait olduğu toplumda nesiller boyunca aktarılarak devamlılığını sürdürür. Toplumu oluşturan bireylerinde kendi özel hayatlarında benimsediği bir takım kurallar vardır. Bu kurallar da kişide mahremiyet algısını yaratır. Toplum bu kurallar çerçevesinde hayatını belirli bir düzen içerisinde sürdürür. Mahremiyet algısı da bu kurallardan biridir. Başka insanların  görmesini, bilmesini, duymasını ve anlamasını istemediğimiz, bize ait olan fiziksel, düşünsel, sosyal, duygusal ve değersel  her şey mahremiyet kapsamında yer almaktadır. Mahremiyet algısı kişiden kişiye ve toplumdan topluma değişir. Tüm İnsan hakları içerisinde mahremiyet kavranması ve tanımlanması en zor alandır. Amerikalı Kamu Hukuğu Profesörü Alan Furman Westin’e göre, “mahremiyet bireylerin, grupların veya kurumların kendilerine dair bilgilerin ne zaman, nasıl ve ne ölçüde diğerlerine aktarılabileceğini kendilerinin belirleme hakkıdır”. Mahremiyet otonomi hakkıdır.Mahremiyet kavramı üç özelliğe sahiptir. Bunlar mekansal mahremiyet, kişi mahremiyeti ve bilgi mahremiyetidir. Birincisi, kişiyi çevreleyen yakın fiziksel alanı korumayı, ikincisi kişiyi haksız müdahalelere karşı korumayı, üçüncüsü kişisel verilerin toplanma, saklanma, işlenme ve dağıtımının nasıl yapılacağını veya yapılmayacağını kontrol etmeyi savunmaktadır. Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji bölümünden Yrd. Doç. Dr. Banu Reisman Koçer’ de mahremiyetin algısının neden değiştiği, nasıl değiştiği ve bu değişimde nelerin etkili olduğun ile  ilgili bize görüşlerini anlattı.

Mahremiyet nedir?

Özel hayatı ilgilendiren her şey diye geniş bir tanım yapılabilir.  Mahremiyet kişiden kişiye değişen bir düşüncedir. Özel hayat algısında bazı insanların sınırları daha dar bazılarının ise geniş olabilir.

Mahremiyetin toplumumuzdaki yeri ve önemi nedir?

Toplumsal açıdan düşününce akla ilk gelen öncelikle aile hayatının mahremiyetidir. Çünkü mahremiyet düşüncesi burada gelişmeye başlar. Toplum açısından olmazsa olmazdır. Birey içinde geçerlidir bu elbette. Her bireyin kendi sınırlar yani mahremiyeti olmalıdır. Toplum mahremiyet anlayışımıza da şekil veren önemli bir etkendir. Mesela muhafazakar bir toplumda yaşadığımız için kamusal bir alanda kıyafetlerimiz alışagelmişin dışında olduğu zaman dikkat çekmektedir. Bu yüzden  çoğu insan giyim tarzını buna göre belirlemektedir. Dukheim’ in bu konuyla ilgili bir sözü vardır. Bir toplumsal kuralın önemini anlayabilmek için, o kuralın ne olduğundan yola çıkmak yerine kuralın ihlali halindeki tepkilerden ölçebilirsiniz toplumun ne kadar değer verdiğini kurallara. Mahremiyette bununla ilgili bir şey.

Toplumumuzda benimsenen mahremiyet anlayışı zaman içerisinde değişime uğradı mı?

Evet değişime uğradı. Aslında siyasi boyut önemli bir etken bu değişimde. Bizim bireysel olarak sadece mahremiyet değil herhangi bir konuda toplumu da ilgilendiren konulardaki algılarımız siyasetin belirlediği kurallarla da değişime uğruyor. Dolayısıyla siyasi iktidarın ideolojisi doğrultusunda getirdiği kararlarda toplumu anlayışını etkilemektedir.

 Bu değişimin temel nedenleri nedir ?

Başka kültürlerle iletişim ve  etkileşim, sosyal alanlarımızın genişlemesi algımızın değişmesinde en temel etkendir.

Mahremiyetin değişimi bireylerin özel hayatını ve psikolojilerini ne yönde etkiliyor?

Durduğumuz yere göre değişir. Mesela Bir toplumda mahremiyetin yeteri kadar önemsenmediğini düşünen bir birseniz o yönde siyasi bir iktidarın gelip mahremiyet alanını daralttığı veya arttırdığı siyasi bir konjontür  içerisine giriyorsanız bulunduğunuz duruma göre değerlendirirsiniz. Ya sizi rahatsız eder 

yada olması gereken buydu zaten geç bile kalındı  düşünebilirsiniz. Yani bireyin kendi duruşuna göre cevapta farklılaşır. Kısıtlanmış hissedenlerde olur kendini mutlu hissedenlerde olur.

Sosyal medyanın bireyin mahremiyeti üzerinde etkisi var mıdır?

Elbette var ama çokta radikal bir bir değişim yaratmaz çünkü insanlar kendi sınırlılıkları içerisinde paylaşacaklarını paylaşır yine. Buda bireyden bireye değişir. Çünkü sosyal medya kullanıcıları da seçici davranıyorlar. Hangi sosyal medya kanalı kendileri için uygun yada kendilerini rahat hissediyorlarsa onu tercih ediyorlar. Ama o dünya içerisinde de daha geniş konjontürden etkilenip de bir açılma yada daralma söz konusu olabilir.

Popüler kültürün bu konudaki rolü nedir ?

Popüler kültürü şekillendiren yine siyasettir. Popüler olan yarında popüler olmayabilir çünkü hakim ideoloji tarafından şekillendirilip ittirilip ekilebilen bir alan. Popüler kültür dediğimiz şey sabit değil çünkü. Ama açıklık olduğu ölçüde, özellikle ergenlik dönemindeki bireyler üzerinde etkisi daha yüksektir. O dönemdeki bireylerin ilk kez kendi aileleri dışındaki kamusal alana açılma dönemleri, kendi ailesinden aldıklarının dışına çıkmasından dolayı daha etkilidir.